Agnieszka Chrząszcz

Wprowadzenie

Wraz ze zmieniającymi się warunkami, w jakich uczymy się i nauczamy (mówiliśmy o tym we wcześniejszych tematach) zmieniły się także wymagania i oczekiwania w stosunku do nauczycieli (czy szerzej, prowadzących szkolenia edukatorów). Możliwości i specyficzne cechy technologii komunikacyjnych, ale także zmiany społeczne czy demograficzne powodują, że coraz rzadziej myślimy o nauczycielu jako o osobie przekazującej informacje a raczej o kimś, kto udziela uczniowi wsparcia, pomaga mu uczyć się, ułatwia współpracę w sieci. W tym temacie zajmiemy się nie tylko rolami nauczyciela w e-learningu, ale przede wszystkim spróbujemy zastanowić się, w jaki sposób najlepiej wspierać uczniów w osiąganiu ich celów.
Od projektanta kursu zależy to, jak zaplanuje pracę prowadzących. W Zadaniu 2. proponujemy analizę różnych kursów i materiałów e-learningowych właśnie pod kątem funkcji, jakie przyjmuje na siebie prowadzący. Czy różni się od projektanta kursu? Jeśli tak, na czym polega ta różnica?

W zależności od rodzaju kursu oraz etapu, na jakim znajdują się jego uczestnicy, prowadzący może pełnić różne role. Można podzielić je na cztery kategorie:

Funkcja techniczna

Aby efektywnie uczestniczyć w kursach e-learningowych uczeń powinien posiadać podstawowe umiejętności związane z obsługą komputera oraz surfowaniem po Internecie, jak również doświadczenie związane z poruszaniem się po wirtualnym środowisku nauczania. Rzadko jednak mamy do czynienia z tak zaawansowanym uczestnikiem kursów, zwłaszcza, że e-learning w Polsce dopiero się rozwija. Dlatego szczególnie w pierwszym etapie kursu istotnym jest zapewnienie wsparcia technicznego, pomocy przy logowaniu się i poznawaniu platformy i środowiska pracy. Początkowe kłopoty techniczne mogą skutecznie zniechęcić ucznia na pierwszym etapie kursu i osłabić jego motywację do nauki.
Zastanów się, czy w kursie „Wprowadzenie do e-learningu” otrzymałaś/ łeś wsparcie techniczne? Jeśli tak to jaką miało ono formę?

Funkcja organizacyjna

Największym wyzwaniem dla uczących się jest przywyknięcie do nowego sposobu nauczania. Przyzwyczajeni jesteśmy do bycia biernym odbiorcą treści przekazywanych przez będącego w centrum procesu nauczyciela. Tymczasem w e-learningu (ale także we współczesnej, nowoczesnej szkole) nacisk położony jest na aktywny udział uczącego się w całym procesie nauczania, co wiąże się z przejęciem odpowiedzialności za własne uczenie się. Część uczniów chętnie przejmuje kontrolę nad procesem uczenia się, inni mają z tym problemy, czują się zagubieni tracą motywację. Dlatego też tutor musi starać się rozwijać u uczniów umiejętności samodzielnego organizowania i kierowania procesem uczenia się oraz wspierać tworzenie się środowiska uczenia się – formowanie się grupy, poznawanie się uczestników. Do jego zadań należy:
  • monitorowanie aktywności uczestników,
  • osobiste kontaktowanie się z tymi, którzy przez dłuższy czas są nieaktywni,
  • pomoc dla tych, którzy z jakiś przyczyn muszą nadrobić zaległy materiał,
  • ustalanie terminów i ich egzekwowanie,
  • organizacja pracy na platformie (porządkowanie forów dyskusyjnych, rozwiązywanie problemów logistycznych itp.).
Zastanów się, w jaki sposób w kursie „Wprowadzenie do e-learningu” rozwiązane zostały kwestie organizacyjne i jaki był w tym udział prowadzącego?

Funkcja społeczna

Uczenie się to działanie społeczne. Jego podstawą jest komunikacja, dla uczestników kursów e-learningowych zwykle asynchroniczna. Dlatego jedna z ważniejszych funkcji prowadzącego jest socjalizacja, spowodowanie, by z reguły obcy sobie ludzie rozpoczęli efektywną komunikację on-line, by uformowali dynamiczną grupę osób uczących się od siebie. Ważnym jest stworzenie bezpiecznego, przyjaznego środowiska pracy, w którym uczestnicy chętnie dzielą się swoimi przemyśleniami, doświadczeniami i wiedzą z innymi uczestnikami kursu, nie boją się wyrażać swoich (czasem odmiennych czy kontrowersyjnych) opinii.
Z drugiej jednak strony tutor powinien czuwać, by dyskusje prowadzone były zgodnie z netykietą, spory łagodzone i rozwiązywane, a każdy uczestnik miał poczucie przynależności do grupy kursantów (uczniów).

Zastanów się, w jaki sposób prowadzący kurs „Wprowadzenie do e-learningu” ułatwiali komunikację i poznawanie się uczestników?

Funkcja dydaktyczna

Poznałaś/łeś już podstawowe cechy e-learningu. Pewnie wiesz już także, że taki sposób prowadzenia zajęć jest pewnym wyzwaniem dla nauczyciela. Sytuacja wykreowana przy pomocy technologii jest bowiem dosyć specyficzna i posiada cechy obce tradycyjnej klasie. Jak ma się zachowywać nauczyciel (będący często zarówno autorem kursu, jak i prowadzącym) w środowisku, w którym większość informacji jest już dostępna, odpowiedź na zadane pytanie może być udzielona po dłuższym czasie, a na dodatek do jej udzielenia można korzystać z różnych źródeł informacji (w tym także innych uczniów). Nauczyciel traci bezpośrednią władzę nad (niewidocznym, dalekim) uczniem. Czy przestaje być potrzebny?
Nic bardziej mylnego. Uczeń uczący się w Sieci, niezależnie od wieku i umiejętności, potrzebuje solidnego wsparcia. W tym kursie i tym temacie zajmujemy się jednym z jego filarów – prowadzącym, choć możemy mówić także o roli materiałów kursowych, innych uczestników, kontekstu ucznia (McLoughlin, 2002). W koncepcji „rusztowania” (ang. „scaffolding”) wszelkie aktywności uczącego się są tak zaprojektowane, by dostarczyć „rusztowania”, po którym można wspinać się, w różnych kierunkach, do wyznaczonego sobie celu, zaś pomoc przychodzi z różnych źródeł.
Możemy zatem wyróżnić kilka podstawowych zadań prowadzącego, bezpośrednio związanych z ułatwianiem samodzielnego uczenia się:
  • dostarczenie wskazówek (np. podanie dodatkowych źródeł informacji),
  • udzielnie informacji zwrotnej,
  • udzielanie porad (np. dotyczących strategii uczenia się),
  • ocena,
  • motywowanie,
  • ułatwianie interakcji pomiędzy uczącymi się oraz materiałami kursowymi,
  • monitorowanie dyskusji, jej ewentualne inicjowanie czy moderowanie.
Ocenianie uczniów jest kolejną ważną kwestią, którą należy poddać analizie w kontekście specyfiki e-learningu. O ocenianiu możemy mówić zatem na dwóch poziomach: technicznym i dydaktycznym. Od strony technicznej praca uczestnika kursu w Sieci jest zapisywana i monitorowana. Prowadzący ma dostęp do aktywności uczniów – wypowiedzi na formach dyskusyjnych, statystyk, przesłanych rozwiązań. Może także obserwować rozwój ucznia w czasie (ePortfolio) czy projektować różnego rodzaju ćwiczenia sprawdzające czy ankiety on-line.
Od strony dydaktycznej to prowadzący dostarcza zwykle informacji zwrotnej na temat zadań i aktywności uczestników, ustosunkowuje się do wypowiedzi w dyskusji i odpowiada na pytania. Jeśli jest jednocześnie jego twórcą, to projektując ćwiczenia, musi wziąć pod uwagę to, co będzie oceniać.

Dodatkowe zagadnienia:
  • Zapoznaj się z prezentacją autorstwa Danuty Sterny nt. oceniania kształtującego (w materiałach do tematu). Czy sądzisz, że takie podejście jest bardziej czy mniej skuteczne w pracy on-line? Jakie widzisz trudności?
  • Jeśli nie znasz dobrze Platformy Moodle, spróbuj dowiedzieć się więcej na temat możliwości oceniania, jakie oferuje, zarówno od strony statystyk, jak i wbudowanych narzędzi. Możesz na ten temat poczytać w dokumentacji na stronie Moodle.org oraz przejrzeć kurs, w którym uczestniczysz.

Bibliografia

Gołębniak B. D., Uczenie metodą projektów, WSiP, Warszawa 2002
Lubina E, 'Zmiany funkcji nauczyciela w nauczaniu na odległość', eMentor 4/2004 [dostęp on-line http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=6&id=80} dostęp 23.07.08
McLoughlin C. Learner Support in Distance and Networked Learning Environments: Ten dimensions for successful design, Distance Education Vol. 23 No 2, 2002,
Salmon G, eModerating, RoutledgeFarmer 2002

Ostatnia modyfikacja: poniedziałek, 3 kwietnia 2017, 10:51